Reis je naar Cuba? Dan is het vliegtuig onvermijdelijk. Laat dat nou juist één van de meest vervuilende vervoersmiddelen zijn. Het enige alternatief is niet gaan. Maar ook dat heeft grote gevolgen voor de bewoners, de natuur en de economie van Cuba. Reizen brengt namelijk ook veel goeds, mits het op de juiste manier gebeurt.
Bij het samenstellen van onze reizen in Cuba maken onze lokale reisexperts gebruik van onze checklist voor duurzaam reizen. Zo zorgen we ervoor dat jouw reis een zo groot mogelijke positieve impact op de lokale gemeenschap en de natuur heeft. Daarnaast streven we naar een minimale negatieve impact op het klimaat. Minder CO2-uitstoot dus. Met onze uitgebreide impactscores kunnen we zien waar onze reizen door Cuba een positieve impact leveren en waar nog ruimte is voor verbetering. De scores vind je in de Eerlijke Reiswijzer van Cuba. Op deze pagina vind je een uitgebreide toelichting bij de impactscores.
Met de eerlijke reiswijzer willen we op een transparante en positieve manier duidelijk maken dat we niet per se minder, maar vooral anders moeten reizen.
Het belang van toerisme in Cuba
Waar Cubanen in de jaren negentig nog geen contact mochten hebben met buitenlanders, is het land vijfentwintig jaar later ontwikkeld tot een populaire vakantiebestemming voor Europeanen en - in de afgelopen jaren - vooral Amerikanen. In 2019 ontving het eiland ruim vier miljoen toeristen. Dat is iets minder dan het topjaar in 2018, toen meer dan 4,7 miljoen buitenlanders Cuba bezochten. Volgens het WTTC werkten in 2019 één op de tien Cubanen in het toerisme. Van elke vier nieuwe banen op het eiland, is er één in het toerisme. Deze getallen zijn waarschijnlijk hoger, aangezien een groot deel van het toerisme op Cuba zich in de informele sector afspeelt. Denk aan straatverkopers en souvenirmakers, maar ook gidsen en eigenaren van overnachtingsplaatsen werken vaak onofficieel in de reissector. Alleen al met de formele sector draagt het toerisme voor ruim 10% bij aan het Nationaal Bruto Product.
Ben je benieuwd waar we de impactscore op baseren? Hier vind je een uitgebreid overzicht van de criteria die we gebruiken bij het bepalen van de impact van onze rondreizen door Cuba. In de infographics op deze pagina zie je de gemiddelde scores van de geboekte reizen naar Cuba in 2023.
Overnachtingen
In Cuba is overnachten bij de mensen thuis heel gewoon. Een casa particular is een kamer in of aan het huis van de bewoners, waar toeristen kunnen verblijven. Het is een soort bed & breakfast, maar dan persoonlijker. De kwaliteit en het comfort van de casa's verschilt enorm: sommigen hebben een prachtig dakterras en geruisloze airconditioning. Anderen bieden een kamer met bed en een eenvoudige badkamer. Maar altijd word je met open armen ontvangen. Het alternatief voor de casa's zijn hotels. Die zijn meestal in handen van de staat of onderdeel van een grote all-inclusive hotelketens. Ondanks de status en prachtige gebouwen waar deze staatshotels vaak in gevestigd zijn, is de kwaliteit niet altijd even goed. Zelfs vijfsterrenhotels kunnen flink teleurstellen, terwijl een overnachting prijzig kan zijn. De overheid deelt de sterren uit aan hotels die ze zelf bezit.
Verblijf in een casa particular
Onze lokale reisexpert maakt zoveel mogelijk gebruikt van casa particulares. Het is een bijzondere manier om een inkijkje te krijgen in het dagelijks leven van de Cubanen. Zeker als je bedenkt dat het nog niet zo lang geleden is dat het verboden was voor de Cubanen om met buitenlanders te praten. Door in een casa te verblijven leren reizigers over het lokale leven, maar wordt ook de horizon van de bewoners verbreed.
Hoewel veel eigenaren werken via tussenpersonen, komt het grootste gedeelte van het bedrag bij de hosts terecht. Sommige casa's bieden een diner aan. Gasten rekenen dan direct af met de host. Alle casa's waar we mee samenwerken zijn gecheckt door onze lokale reisexpert. Zo weten we zeker dat ze een vergunning hebben en de ervaring bieden die wij onze reizigers willen meegeven.
Excursies
Tijdens een reis door Cuba staat het contact met de lokale bevolking centraal. Daardoor scoren onze Cuba-reizen hoog op het gebied van excursies met een positieve impact. Je draagt bij aan een beter inkomen voor de lokale bevolking en beleeft zelf de meest unieke ervaringen. Zo kan je in Havana met een lokale gids in een oldtimer de stad verkennen, met een sigarenboer te voet door de tabaksvelden in Viñales of in een fietstaxi stappen en de andere kant van Trinidad ontdekken.
Tijdens zo’n fietstaxi tour in Trinidad maak je echt kennis met het dagelijks leven van de Trinitarios. Je leert hoe het dagelijks leven eruitziet en komt op de plekken waar de bewoners hun boodschappen doen of naar school gaan. Tegelijkertijd hoor je over hun dagelijkse zorgen en hoe ze daarmee omgaan. Zo krijg je bijvoorbeeld uitleg over het ‘bonnenboekje’, waarmee de Cubaanse staat de lokale bevolking voorziet van primaire zaken zoals eten. De gidsen hebben vanwege de interactie zelf ook veel plezier in deze tours en leren over het leven in Nederland. Bovendien is de fietstaxi als transport sowieso een leuke lokale ervaring. De meeste bewoners hebben geen rijbewijs dus de fietstaxi is ook voor hen een veel gebruikt vervoersmiddel.
In de straten van Trinidad begon de droom van 'bicitaxeo’ Alianki. Hij huurde een fietstaxi om toeristen rond te leidden en met zijn eerste opbrengst kocht hij zijn eigen taxi. Door de toenemende vraag aan excursies groeide zijn bedrijfje en inmiddels woont hij samen met zijn vrouw en kind op een eigen stukje land. Iets waar hij nooit van had durven dromen. Met hard werken en het motto ‘sí, se puede’ (ja, het is mogelijk), is zijn droom uitgekomen. Door Trinidad te verkennen met iemand als Alianki, draag je bij aan zo’n verhaal. Lees hier het hele verhaal van Alianki.
Lokale chauffeur
Voor de meeste rondreizen geldt dat de chauffeur die je van A naar B brengt het grootste deel van de reis bij je blijft. Onze lokale reisexpert werkt daarbij zoveel mogelijk met een vast team van gidsen en chauffeurs. Zij werken veelal als freelancer en krijgen allemaal volgens de regels van de nationale wetgeving betaald voor de tours. Naast de inkomsten die het hen oplevert, geven gidsen ook aan dat ze de interactie met toeristen interessant vinden. Het delen van onze taal, cultuur en manier van leven is ook voor hen een mooie uitwisseling.
Natuur en cultuur
Cuba is een bestemming waar je vooral naartoe gaat voor het ervaren van de cultuur. Het relatief kleine eiland heeft maar liefst 9 werelderfgoederen op de lijst van Unesco. Eén daarvan is het historische stadje Trinidad, waar je tijdens de hoogtepuntenreis meerdere dagen verblijft. Wie wil kan ook de prachtige natuur ontdekken. Cuba telt 12 nationale parken en 6 biosfeer reservaten. De parken Topes de Collantes, Peninsula de Zapata en het Sierra del Rosario Biosfeer Reservaat lenen zich perfect voor een actieve dag in de natuur. Zo zijn er diverse opties voor wandeltochten tijdens je reis waarbij een gids je meeneemt naar de mooiste plekken. De entreegelden voor de parken variëren van 5 tot 10 dollar per persoon. Dit geld gaat naar de Cubaanse Staat, die het inzet voor het beheer van de parken.
Slow travel
We stimuleren onze reizigers om zo lang mogelijk op reis te gaan. Want hoe langer je reist, hoe groter je positieve impact is. Minder verplaatsen, meer zien en meer beleven. Zo kun je een plek echt leren kennen en is er alle gelegenheid voor authentieke ontmoetingen met de bewoners. Dat noemen we slow travel. Bij het samenstellen van onze reizen proberen we het aantal kilometers dat reizigers afleggen te beperken. Daarmee verminderen we de CO2-uitstoot van het vervoer.
Wij hebben via Better places met verschillende gidsen een mooie inkijk gekregen in het Cubaanse leven. Dit maakt het voor ons extra speciaal. We hebben veel gehoord over het leven in Cuba, het bonnensysteem en de situatie waar het land in verkeerd. Ze hebben ons als toeristen nodig om uit de crisis te komen! En dat gunnen wij de lieve hartelijke bevolking.
Wat we nog meer doen
Bij het vergroten van onze positieve impact en het minimaliseren van onze negatieve impact, zijn er ook allerlei acties die we ondernemen die lastig te meten zijn. Zo stimuleren we onze reizigers om vaker plantaardig te eten, minder wegwerpplastics te gebruiken en overtoerisme te voorkomen.
Overtoerisme voorkomen
Cuba wordt door veel mensen gezien als een bestemming buiten de gebaande paden. Inmiddels ontvangt het eiland zoveel reizigers, dat er op sommige plekken wel degelijk sprake is van overtoerisme. Op populaire plekken, zoals het oude centrum van Havana, zijn de gevolgen voelbaar: sommige bewoners moeten hun huizen verlaten om ruimte te maken voor toeristenaccommodaties. Langs de kust worden kwetsbare ecosystemen onder water bedreigd door de bouw van grote hotels en resorts. Tegelijkertijd wordt de groei van het toerisme in Cuba gezien als iets positiefs, aangezien het geld oplevert en de welvaart vergroot. Aan ons de taak om juiste balans te vinden tussen het bijdragen aan de welvaart en het voorkomen van schade door overtoerisme.
Vegetarisch eten
In de Cubaanse keuken wordt veel vlees gebruikt. Het fenomeen 'vegetariër' is nog niet algemeen bekend, waardoor het niet altijd even makkelijk is om gevarieerd en traditioneel te eten zonder vis en vlees. Bovendien waren veel producten, zoals kruiden en specerijen, lange tijd nauwelijks beschikbaar op het eiland. Daardoor is de Cubaanse keuken niet echt spannend te noemen. Als vegetariër of veganist zul je het in veel restaurants moeten doen met de bijgerechten, zoals rijst, bonen, zoete aardappel en bakbanaan. Op plekken waar veel toeristen komen bieden restaurants westerse gerechten, zoals pizza en pasta, aan. Die kunnen vaak vegetarisch geserveerd worden. Afhankelijk van de tijd van het jaar, zijn er veel verse groenten en fruit te krijgen. Dat zie je dan ook terug op de menu's.
Als reizigers liever vegetarisch eten, dan informeert onze lokale reisexpert de eigenaren van de casa's. Zij kunnen daar dan rekening mee houden bij het inkopen van ingrediënten. Doordat de vraag naar vegetarisch eten stijgt, raken steeds meer hosts bekend met het fenomeen vegetariër en is het steeds makkelijker voor ze om een smaakvol alternatief aan te bieden.
Eet en koop lokaal
Op reis kun je een groot verschil maken door je geld lokaal uit te geven. Wij adviseren onze reizigers om zoveel mogelijk te kiezen voor lokaal gerunde restaurants en om souvenirs uit het land zelf te kopen. Bij aankomst in Havana worden onze reizigers altijd ontvangen door onze reisexpert of een collega. Tijdens de meet & greet vertellen zij waar reizigers op kunnen letten bij het kopen van souvenirs en eten buiten de deur, om zeker te weten dat je geld op de juiste plek terechtkomt.
Zo moedigen onze reisexperts hun gasten aan om in de casa particulars of in paladars te eten. Veruit de meeste restaurants in Cuba zijn in handen van de staat. Sinds een paar jaar is het toegestaan voor bewoners om zelf een restaurant te runnen. Die noemt men paladars. Dat zijn vaak knusse huiskamerrestaurants, waar met veel liefde en zorg gekookt wordt voor gasten. Op straat worden toeristen regelmatig aangesproken door iemand die je mee wil nemen naar het beste restaurant in de omgeving. Uiteraard krijgen zij een fooi voor het leveren van gasten. Helaas heb je geen garantie dat de kwaliteit van het eten en de service goed is of dat je in paladar of een staatsrestaurant aanschuift. Daarom waarschuwen onze reisexperts bij aankomst voor dit soort praktijken.
Commissies voor chauffeurs
In Cuba hoef je niet bang te zijn dat je thuiskomst met cadeautjes die eigenlijk in China gemaakt zijn. Het importeren van made in China-souvenirs is praktisch onmogelijk. Er wordt in Cuba wel veel gebruik gemaakt van commissiestructuren. Dat betekent dat een chauffeur die toeristen naar een winkel brengt een percentage ontvangt wanneer zijn gasten er iets kopen. Het gevolg is dat reizigers soms tegen hun wil in naar winkels worden meegenomen en zich verplicht voelen om iets te kopen. Onze reisexperts instrueren hun gidsen en chauffeurs om niet bij te dragen aan dit soort praktijken. Zij zorgen er bovendien voor dat de gidsen en chauffeurs voldoende verdienen, zodat ze ook minder reden hebben om hun inkomsten aan te vullen met commissies.
Plasticvrij reizen
Afvalmanagement en de verwerking van plastic is niet overal goed geregeld op het eiland. Met de komst van het toerisme is ook het gebruik van wegwerpplastic toegenomen. Tegelijkertijd zijn de Cubanen een kei in hergebruiken. Doordat veel producten schaars zijn, wordt alles gebruikt tot er echt niets meer van over is. Plastic flessen worden gebruikt als opslag voor bonen en rijst. Tasjes worden net zo lang gevuld tot ze werkelijk niets meer kunnen dragen en van blikken worden souvenirs gemaakt.
Voor reizigers is het iets lastiger om het gebruik van wegwerpplastic te voorkomen. Better Places heeft sommige casa's voorzien van een waterton die gevuld kan worden met gefilterd water. Zo kunnen reizigers hun eigen fles vullen met veilig drinkwater. Er worden zelden gratis flesjes drinkwater aangeboden in de casa's. Reizigers kunnen die wel kopen van de host. Onze lokale reisexpert deelt nog geen tips voor het verminderen van plastic afval in de reisvoorstellen. Daar valt nog winst te behalen.
Natuurgebied La Sierra del Escambray is gelegen in nationaal park Topes de Collantes, nabij Trinidad. In dit ongerepte tropische bos vind je wel 100 verschillende soorten varens en 40 soorten orchideeën. Je kunt hier samen met een gids een wandelexcursie maken, waarbij je onderweg onder andere stopt bij de 62 meter hoge waterval El Salto de Caburní. Neem hier ook een frisse duik! Met een beetje geluk kun je onderweg Cuba’s nationale vogel spotten: de Tocororo.
Impact op het klimaat
Naast de positieve effecten, veroorzaakt reizen ook klimaatschade. Dat komt vooral door het vervoer van en naar de bestemming, maar ook het vervoer ter plekke veroorzaakt broeikasgassen. Wij stimuleren onze reizigers om zoveel mogelijk te kiezen voor het minst schadelijke transport.
CO2-uitstoot van de vlucht
De retourvlucht van Amsterdam naar Havana veroorzaakt 4042kg CO2e per persoon. De 'e' achter CO2 betekent dat zowel de CO2-uitstoot als de uitstoot van andere broeikasgassen is meegenomen in de meting. Om 4042kg CO2e te compenseren kun je de aankomende 20 jaar niet langer dan vijf minuten douchen. De vlucht naar Cuba is onvermijdelijk. Daarom proberen we op andere vlakken de CO2-uitstoot van onze reizen zoveel mogelijk te beperken. Dat doen we bijvoorbeeld door binnenlandse vluchten te vermijden. Daarnaast adviseren we onze reizigers om niet elk jaar een verre reis te maken, maar af te wisselen met een bestemming dichter bij huis. Hier lees je wat je zelf kunt doen om de CO2-uitstoot van je reis te minimaliseren.
Binnenlandse vlucht
In geen van onze Cuba voorbeeldreizen is een binnenlandse vlucht opgenomen. Vanuit Nederland kan je kiezen voor de luchthavens in Havana of Varadero. Voor het verplaatsen tijdens de reis geldt dat je in Cuba prima over land kunt reizen. Daarbij heb je de optie voor privétransfers, een eigen huurauto of openbaar vervoer.
Ben je benieuwd hoe we de berekening van de CO2-uitstoot van je vliegreis naar Cuba maken? Hier lees je precies welke rekenmethodes en tools we gebruiken bij het berekenen van CO2-uitstoot per vervoersmiddel.
Better Places is gestopt met het compenseren van de CO2-uitstoot van haar reizen. In plaats daarvan willen wij de CO2e-uitstoot van al onze reizen elk jaar met 5% verminderen. Wij investeren voor elke reiziger een bedrag in projecten voor duurzame energie of biodiversiteit.
Travelife Certificering 
Travelife is een certificeringsprogramma voor duurzame ondernemers in het toerisme. Wij verwachten van al onze lokale reisexperts dat ze binnen twee jaar na de start van onze samenwerking het Travelife Partner-certificaat halen of een ander vergelijkbaar certificaat dat erkend wordt door de GSTC. Ter ondersteuning bieden wij onze reisexperts webinars waarin we ze begeleiden in het certificeringsproces. Onze lokale reisexperts in Cuba zijn momenteel in het proces om de Travelife Partner certificering te verlengen.
Buitenlandse valuta
Internationale bezoekers zijn extra belangrijk voor de Cubaanse economie, aangezien ze buitenlandse valuta het land in brengen. De Amerikaanse Dollar en de Euro zijn stabiele valuta, die het mogelijk maken voor de Cubanen om te sparen en te investeren. In 2019 gaven buitenlandse bezoekers bijna 3,5 miljard Amerikaanse Dollars uit op het eiland. Dat is eenvijfde van de totale opbrengst uit export op Cuba.
Staatssalaris en extra inkomsten
Schoenverkoper of chirurg; in Cuba maakt het niet uit wat voor opleiding je hebt gedaan of wat voor werk je doet. Iedereen krijgt aan het einde van de maand ongeveer hetzelfde bedrag uitbetaald. Dat inkomen noemen ze het staatssalaris. Het minimumloon binnen het staatssalaris ligt op omgerekend zo'n 90 euro per maand voor een 44-urige werkweek. Werk je vooral 's nachts, onder abnormale omstandigheden of heb je een wetenschappelijk diploma nodig voor jouw functie? Dan krijg je daar nog een paar tientjes per maand bovenop. Hoewel de staat voorziet in een aantal basisbehoeften, zoals onderwijs en zorg, is het staatssalaris niet voldoende om rond te komen. Heeft je kind een rugtas nodig voor school? Dan moet je extra geld ergens vandaan zien te halen. Daarom zijn de meeste Cubanen altijd op zoek naar manieren om bij te verdienen. Veel van hen vinden dat in het toerisme, bijvoorbeeld door één of meerdere kamers in huis te verhuren aan vakantiegangers. Casas particulares noemen ze dat. Oftewel privé-accommodaties. Het informele werk in het toerisme zorgt ervoor dat de kwaliteit van leven voor veel Cubanen verbeterd is. Zo kunnen ze zich naast rijst en bonen nu ook groenten, vlees en vis veroorloven.
Voor veel Cubanen zijn hun inkomsten uit het toerisme een welkome aanvulling op hun lage loon. Het geeft ze de mogelijkheid om voor zichzelf en hun kinderen een betere toekomst op te bouwen. Als we stoppen met reizen naar Cuba, raken miljoenen bewoners die inkomsten kwijt. Dat heeft grote gevolgen voor de welvaart en het welzijn van de Cubanen.